Rock-‘n-roll War

De Cold War is de boeken ingegaan als de Rock-‘n-roll War. De reden daarvoor is niet ingewikkeld: het was de tijd dat popmuziek floreerde. Exemplarisch was het lied ‘We Gotta Get out of This Place’ van The Animals (1965): het had niets met oorlog te maken maar werd het lijflied van Amerikaanse soldaten, simpelweg omdat het nummer tijdens de Vietnamoorlog hoog in de hitlijsten stond. Van het oeuvre van Creedence Clearwater Revival is bekend dat het vrijwel helemaal draaide om de Koude Oorlog. Saillant is dat Trump vijftig jaar later de mist inging door het nummer ‘Fortunate Son’ te gebruiken in een verkiezingscampagne, terwijl hij precies het type mens was waar John Fogerty over klaagde in het lied. 

>>> Lees meer over campagnemuziek in de VS

De Koude Oorlog is muzikaal gezien vooral bekend geworden als periode van protestmuziek. De vader van de protestmuziek, Bob Dylan, schreef ‘Masters of War’ (1963). De Nederlandse vader van de protestmuziek stond ook op: Boudewijn de Groot bracht ‘Welterusten meneer de president’ uit (1966). Een protestlied in de vorm van een liefdeslied (“Father, father, we don’t need to escalate. You see, war is not the answer. For only love can conquer hate”) kwam van Marvin Gaye die met ‘What’s Going On’ (1971) zich hardop afvroeg wat er allemaal aan de hand was. Het is slechts een kleine greep uit de vele protesten die via muziek kwamen bovendrijven.

Minder protest maar meer beschrijvend was bijvoorbeeld ‘De Bom’ van Doe Maar (1982). Een nummer dat niet direct over de oorlog ging, maar in het licht van de oorlog vertelde dat je meer in elkaar moet investeren. Explicieter was Edwin Starr met ‘War’ (1970): “War – What is it good for? Absolutely nothing”. Opvallend was dat het lied oorspronkelijk op een plaat van The Tempations stond, maar Motown het niet durfde uit te brengen als single om het imago van de band niet te riskeren. Daardoor kwam Starr in beeld. Ook zeer expliciet, en misschien zelfs een tikkeltje naïef, waren de vredesliederen en bijbehorende mediagenieke optredens van John Lennon. Anno nu is de invloed van één muzikant zoals Lennon ondenkbaar, omdat in het streamingtijdperk simpelweg geen enkele artiest meer zo invloedrijk is.

Lennon had eerder met The Beatles al ‘Back in the U.S.S.R.’ (1968) uitgebracht. En er was veel meer oorlogsmuziek… uiteraard Klein Orkest met het weinig aan de verbeelding overlatende ‘Over De Muur’ (1983). ‘Wind of Change’ (Scorpions, 1990) kwam voort uit de hoop dat er een nieuwe wind zou gaan waaien na de val van de muur (de Sovjet-Unie was toen nog niet gevallen). Was het een opdracht van de CIA? ‘Vluchten kan niet meer’ (1972) ging over de dreiging van de atoomoorlog. Omdat zelfs schuilkelders geen soelaas bieden, heeft vluchten immers geen zin meer. Het nummer ‘Heroes’ dat Bowie in 1977 vanuit Berlijn uitbracht, ging over twee geliefden die nabij de Berlijnse Muur bij elkaar kwamen. Zijn liveoptredens waren legendarisch, waarbij hij het nummer vlakbij de muur speelde, zodat de andere kant van de muur het ook kon horen.

In de Koude Oorlog gingen we dus van protestliedjes naar vredesliedjes en van beschrijvende nummers tot strijdliederen. Aan het eind van de oorlog kwam er nog een oorlogsgenre aan de oppervlakte: één die de vijand een gezicht geeft. Billy Joel bracht met ‘Leningrad’ (1989) een lied uit over een vriendschap met een Russische clown: “We never knew what friends we had until we came to Leningrad”. Sting zong eerder in het nummer ‘Russians’ (1985): “Believe me when I say to you. I hope the Russians love their children too”. In de clip van ‘Nikita’ (1985) werd Elton John verliefd op een Russische douanemedewerkster.

Tijdens de Koude Oorlog werd het sentiment steeds meer Anti-Amerikaans en dat was dus ook in de muziek te horen. Het was wat dat betreft 180 graden anders dan de afdronk van de oorlogsmuziek in de Tweede Wereldoorlog. Daarom eindig ik met twee niet-Amerikaanse nummers die een fraaie reportage kregen in een recent televisieprogramma. In ‘Soundtrack van de Koude Oorlog’ (sowieso de moeite waard!) zit een reportage over Nena’s ’99 Luftballons’ (1983). In ‘Een programma over de jaren tachtig’ zit een heerlijke reportage over ‘Vamos A La Playa’ (ook 1983). Allebei relatief bekende nummers waarbij velen niet weten dat het over de oorlog gaat. Hieronder vind je trouwens de videoclip van laatstgenoemde met Nederlandse vertalingen: