Is er sprake van een nederpoprevival?

Zo’n 40 jaar geleden verscheen 4us, de meest succesvolle Doe Maar-plaat die eigenlijk pas in 2020 écht actueel werd. De eerste regels van de plaat (“Je ziet in je krantje dat het allemaal uit de hand loopt. Je leest maar niet verder want je voelt het begin van wanhoop.”) en het advies dat verderop de langspeler volgt (“Knoop je jas dicht, doe een das om, was eerst je handen”) zou niet misstaan tussen alle lockdownliedjes die er in 2020 en 2021 verschenen. Om over het nummer Nachtzuster nog maar te zwijgen. Het is niet de enige overeenkomst met veertig jaar geleden. Net als toen, zingen we ook nu weer in moerstaal over de oorlog met de Russen, over demonstraties, over racisme, over idealisme… 

Dat schreeuwt om een inhoudelijke analyse. Maar eerst heb ik me gebogen over het vraagstuk of we feitelijk wel écht in een Nederlandstalige revival zitten. Ik heb gekeken naar de rol van Nederlandstalige muziek in de Top 2000, de Top 40 en in de Song/Album van het Jaar-verkiezing. Tevens heb ik gekeken naar de Nederlandstalige vertegenwoordiging op Spotify en festivals. Spoiler: ja, net als 40 jaar geleden zijn we ook nu weer beland in een ware nederpophausse. En net als toen is het ook nu geëngageerde muziek dat de klok slaat. 

Top 2000

De Top 2000 is niet alleen hét radio-evenement van het jaar, maar biedt ook een lijst met tweeduizend nummers die de tand des tijds hebben doorstaan. Je ziet in de meest recente lijst (van 2022) twee interessante trends: 

1. Aandeel Nederlandstalig: in 2022 stonden er 234 Nederlandstalige nummers in de lijst, een groei van 24% ten opzichte van vijf edities geleden (toen waren er 189 noteringen, sindsdien is er een jaarlijkse groei). 
2. Jaar van herkomst: in de lijst van 2022 kwamen de meeste Nederlandstalige noteringen uit 1982 en 2021. Niet toevallig precies de nederpopgolf in de jaren tachtig en de revival anno nu.

Top 40

In de Nederlandse Top 40 worden onder andere airplay, verkoop, streaming, downloads en sociale media meegenomen in de weging. Ieder jaar stelt de Stichting een Top 100 samen van nummers die de meeste weken op hoge posities hebben gestaan in de wekelijkse Top 40. Het meest recente jaar 2022 is met zestien noteringen het beste jaar qua Nederlandstalige muziek in deze lijst in 15 jaar. Eerdere oplevingen van het aandeel Nederlandstalige muziek was in begin jaren tachtig (de nederwave met onder andere Doe Maar), medio jaren negentig en halverwege de zeroes (hofleveranciers: Marco Borsato, Jan Smit en Guus Meeuwis). 

Festivals

De vertegenwoordiging van Nederlandse artiesten op de elf grootste Nederlandse festivals nam in 2022 een vlucht. In 2022 was 56% van alle geprogrammeerde artiesten Nederlands, ten opzichte van 42% in 2016. Voor de artiesten op mainstage was deze stijging relatief nog forser. Froukje stond in 2022 het vaakst op de festivals, gevolgd door S10. Het is opvallend dat de Nederlandstalige artiesten nu wel worden omarmd door festivals, terwijl Doe Maar in de jaren tachtig werd bekogeld met rotte appels door het Pinkpop-publiek en de eerdergenoemde hofleveranciers uit de zeroes daar überhaupt nooit werd uitgenodigd. De Nederlandstalige artiesten worden anno nu serieuzer genomen door festivalorganisaties.

Spotify

De grootste streamingdienst ter wereld brengt sinds 2011 naar buiten welke artiesten en nummers het meest worden gestreamd in Nederland. Waren Nederlandstalige artiesten in de eerste jaren marginaal in de toplijstjes, daarna ging het hard. In 2018 en 2020 waren de vier meest gestreamde artiesten Nederlandstalig. Ook in 2022 was de meest gestreamde artiest Nederlandstalig (Antoon), net als de meest gestreamde track (Vluchtstrook van Kris Kross Amsterdam). Volgens de Nederlandse Spotify-directeur Wilbert Mutsaers is er afgelopen jaar “opvallend veel naar muziek van eigen bodem geluisterd”. 

Song van het Jaar

Sinds 1985, net na de nederpophausse van de jaren tachtig, reikt VPRO’s 3voor12 de prijs Song van het Jaar uit. Vier keer won een Nederlandstalig nummer de prijs, waarvan drie keer in de afgelopen vier jaar. In 2019 verraste Merol met Hou je Bek En Bef Me, in 2021 won Froukje met Ik Wil Dansen en in 2022 werden Froukje en S10 samen gekozen tot de Song van het Jaar (nummer: Zonder Gezicht). Opvallend aan de 2021-editie was dat niet alleen de nummer één, maar alle eerste zeven (!) nummers Nederlandstalig waren. In 2022 was ook de nummer twee Nederlandstalig. Extra saillant: dat was het nummer van S10 waarmee Nederland voor het eerst sinds Sieneke in 2010 weer een Nederlandstalige act naar het Eurovisie Songfestival stuurde. Het bijzondere aan de Song van het Jaar is dat het een publieksprijs is, dus op basis van stemgedrag van de Nederlander. Ten opzichte van de Top 2000 is het stemgedrag wat jonger, omdat het vanuit NPO 3FM wordt geïnitieerd. 

Album van het Jaar

In tegenstelling tot de Song van het Jaar, is de Album van het Jaar-verkiezing van OOR geen publieksprijs maar een juryprijs. Sinds 1973 dienen vele Nederlandse muziekprominenten (zoals dj’s en journalisten) een lijstje in met hun favoriete platen van dat jaar en op basis daarvan volgt een jaarlijkse toplijst. Net als bij de Song van het Jaar wordt het doorgaans gedomineerd door de allergrootste internationale artiesten. In 2020 werd voor het eerst een Nederlandstalige plaat gekozen tot Album van het Jaar: Eefje de Visser met haar langspeler Bitterzoet. Opvallend was dat de prominenten voorheen geen oog hadden voor Nederlandstalige muziek: eerder kwam niemand in de buurt van de nummer één positie. 

Alle cijfers tonen aan dat we sinds enkele jaren in een heuse revival zijn beland van Nederlandstalige popmuziek. Het einde is nog niet in zicht: terwijl het muzieklandschap afgelopen jaar werd opgeschrikt door de Nederlandstalige YouTube-sensatie Bankzitters en memetechno in moerstaal (zoals Gladde Paling en Natte Visstick), waren tijdens showcasefestival Eurosonic Noorderslag de Nederlandstalige nieuwe bands ruim vertegenwoordigd. Volgens 3voor12 waren de beste Noorderslag-optredens sinds 2020 steeds Nederlandstalig: Eefje de Visser, Froukje, S10 en in 2023 De Toegift. Bij dit festival won Goldband in 2023 de Popprijs. Eerdere oplevingen van Nederlandstalige muziek waren in de nineties en de zeroes, met als groot verschil dat de muziek destijds minder geëngageerd was. Dat is niet gek: popmuziek is doorgaans een verlengstuk van wat er speelt in de samenleving. De huidige nederpophausse lijkt op de golf van het begin van de jaren tachtig, omdat ook nu Nederlandstalige artiesten met maatschappelijk geëngageerde teksten – al dan niet doorspekt met cynisme – de hitlijsten en festivalpodia bestormen. In de Top 2000-lijst is het best te zien dat de nederwave uit de jaren tachtig de tand des tijds heeft doorstaan. 

Op deze site maak ik daarom vergelijkingen tussen nu en de nederpopgolf van veertig jaar geleden, waarbij ik probeer recht te doen aan de opmerking van Eefje de Visser die ik hier las (“Ik hoop dat we bovenal gezien worden als losstaande acts met een eigen geluid, en niet telkens op eenzelfde stapeltje geplaatst worden in de media, alleen vanwege de taal.”). Het mooie bij de nederpophausses van nu en veertig jaar terug is dat cultuur wordt gebruikt om complexe gebeurtenissen te duiden, want om met de woorden van HANG YOUTH-voorman Abel van Gijlswijk te spreken: “Er is heel veel academisch gelul, maar die academische shit is niet voor iedereen.” In een tijd waarin mensen steeds vaker nieuws mijden en wegduiken voor de bikkelharde realiteit, is de geëngageerde boodschap van populaire muzikanten meer dan welkom. Een boodschap die een breder publiek nodig heeft dan de navelstaarderij in eigen bubbel waar veel media zich in bewegen of waar artiesten niet uit breken. Daarom is er op deze site met name aandacht voor popmuziek (je weet wel, de afkorting voor: populaire muziek).